Enerjinizi Nereye Gömdünüz?

“Gömülü enerji” kavramı size bir şey ifade etmiyorsa, yalnız değilsiniz. Google’da yapılan bir arama sadece 441 sonuç çıkartıyor. Ancak sürdürülebilirlik kavramı ülkemizde yaygınlaştıkça, gömülü enerji de daha sık duyduğumuz bir kavram haline gelecek.

Gömülü enerjiyi, bir maddeden birim miktar üretmek için kullanılan enerji olarak tanımlayabiliriz. Örneğin, çelik üretmek için demir cevherinin topraktan çıkartılması, saflaştırılması, eritilmesi ve şekillendirilmesi gerekir. Tüm bu işlemler enerji tüketir. Bir kilogram çelik üretmek için tüketilen enerji, kabaca 9,8 kilowatt-saat olarak hesaplanmış.

“Kilowatt-saat nedir?” diyorsanız, bir kilowatt güç tüketen bir cihazın bir saat çalıştırılması için gereken enerji, bir kilowatt saat olarak tanımlanıyor. Örneğin, çamaşır makineleri genellikle bir kilowatt civarında güç tüketir. Bir kazan çamaşırın da kabaca bir saatte yıkandığını varsayarsak, bir kilowatt-saat, çamaşır makinesini bir kez çalıştırmak için gereken enerjiye eşittir. Yani bir kilogram çeliğin üretimi, kabaca 10 makine dolusu çamaşır yıkamak için gereken enerjiyi tüketir. Bu enerji, çeliğin bünyesine “gömülmüş” olur.

Tahmin edebileceğiniz gibi, maddelerin üretimi için gereken enerji miktarı oldukça geniş bir yelpaze üzerinde yer alıyor. Örneğin bir kilogram ahşap üretmek için 2,1 kilowatt-saat, bir kilogram yün içinse sadece 0,8 kilowatt-saat enerji gerekiyor. Buna karşılık, bir kilogram alüminyum üretmek için çeliğin altı katından fazla enerjiye ihtiyaç duyuyoruz: 60,5 kilowatt-saat. Benim elimde bulunan listenin (.pdf dosya) şampiyonuysa, vanadyum (çeliği güçlendirmek için kullanılan bir alaşım maddesi). Bir kilogram vanadyum üretmek için tam 1030 kilowatt-saat enerji gerekiyor!

Enerji tüketiminin sera gazı salınımına yol açtığı düşünülürse, kullanmayı seçtiğimiz madde ve ürünlerin gerek iklim gerekse dünya ekolojisi üzerinde önemli etkisi olduğu açık.

Günümüzde gömülü enerji hesaplamaları daha çok bina ölçeğinde yapılıyor. Örneğin, sürdürülebilir mimarlık bağlamında, inşa edilecek bir binanın sadece parasal değil, gömülü enerji maliyetini de hesaplamak olası. Böyle bir hesaplamanın herkesin anlayacağı dilden güzel bir anlatımı için Catherine Mohr’un Türkçe altyazılı TED Talks sunumunu şiddetle tavsiye ederim.