Marks & Spencer Giysileri Zehirsiz Olacak

Foto: Ecouterre

Geçtiğimiz Mayıs ayında Zehirsiz Ev’de Tekstil Sektörünün Kirli Çamaşırları başlıklı bir yazı yayınlamıştık. Yazıda Greenpeace’in  Dirty Laundry (Kirli Çamaşırlar), Dirty Laundry 2: Hung Out to Dry ve Dirty Laundry Reloaded başlıklı raporlarından bahsetmiştik. Özetle tekrarlayacak olursak, bu raporlar büyük giyim markalarını küresel bir sorundan sorumlu tutuyor: Su kirliliği. Çünkü bu giysilerde kullanılan kumaş, bitmiş ürün haline gelene kadar türlü türlü zehirli kimyasala batıp çıkıyor.

Bu kimyasalların bazıları kumaşı boyamak, bazıları boyayı sabitlemek için kullanılıyor; bazıları (yüzey aktif maddeler) giysinin ön yıkaması yapılırken uygulanıyor. Bazı giysilereyse leke tutmaz özellik kazandırmak ve yağmur suyundan etkilenmelerini önlemek için suya dayanıklı (water repellent) kimyasallar emdiriliyor. Bu kimyasallar, perflorlu bileşikler (PFC’ler) olarak bilinen bir kimyasal grubuna ait.

Perflorlu bileşiklerin çoğu insan sağlığı ve doğa için zararlı, biyobirikimli ve doğada kolay çözünmüyor. 2001 yılında bu ve benzeri kimyasalların kullanımını azaltmak amacıyla, Türkiye dahil 125 ülke Stockholm’de anlaşmaya varmışlar. Türkiye, bu uluslararası anlaşma gereği 2004’te, Çevre ve Orman Bakanlığı’na bağlı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü’nün sorumluluğunda, Türkiye’de Kalıcı Organik Kirleticiler Projesi’ni başlatmış. Projenin envanter özet raporu da internet ortamında yayınlanmış (pdf).

Ama biz konumuza geri dönelim. Greenpeace’in “Detoks” çağrısına uymayı kabul eden Marks & Spencer, 2020 yılına kadar giyim ürünlerini tüm zehirli kimyasallardan arındıracak. Perflorlu bileşiklerse 2016 yılına kadar tüm ürünlerden çıkartılacak. M&S, bu kararıyla, daha önce benzer vaatlerde bulunan Nike, Puma ve H&M gibi firmaların arasına katılıyor.

Eşzamanlı olarak M&S, çevre koruma ve kimyasal denetim ilkelerini de güncelleyip halka açık hale getirecek. Söz konusu ilkeler gereği M&S 1998’de yürürlüğe giren alkil fenol etoksilat (APEO) kullanım yasağını daha sıkı uygulayacak, perflorlu bileşiklerin denetimini artıracak ve ileriye yönelik olarak, insan ya da çevre sağlığına zararlı olduğu tespit edilen maddelerin üretim sürecinden çıkartılması için çaba harcayacak. Ayrıca M&S, uygulanabilir bulunması durumunda, tedarikçisi olan beş kumaş boyama fabrikasıyla bir deneme süreci başlatacak. Deneme gereği, boya fabrikalarının çevreye saldıkları kimyasalların sürekli denetlenmesi ve açık şekilde raporlanması düşünülüyor.

Son olarak M&S, üniversiteler, kimyasal madde üreticileri, makine üreticileri ve boyama fabrikalarıyla işbirliği içinde, daha çevreci ve yenilikçi kumaş işleme yöntemleri geliştiriyor. Örneğin M&S’nin uyguladığı yöntemlerden biri “soğuk boyama.” Gelişmiş boyar maddeler sayesinde kumaşın boyanması soğuk suda da yapılabiliyor. Böylece %50 su tasarruf edilerek atmosfere %30 daha az karbondioksit salınıyor.

Halihazırda Greenpeace’in “Detoks” programına katılan kuruluşlar aşağıdaki gibi:

1. Adidas
2. Puma
3. Nike
4. Li-Ning
5. C&A (pdf)
6. H&M
7. Marks & Spencer (pdf)

Kaynak:
Lori Zimmer, Ecouterre
Dr. Altan Acara, Türkiye’de Kalıcı Organik Kirleticiler (POPs) Envanter Özet Raporu (pdf)